CZEGO OKO NIE ZAUWAŻY?

Dobra jakość widzenia to komfort, o który powinniśmy szczególnie zabiegać – wzrok jest jednym z najważniejszych zmysłów człowieka, a ponad 80% informacji docierających do nas z otoczenia to właśnie bodźce wzrokowe. Aby ich percepcja nie wprowadzała nas w ciągłe zdezorientowanie, ludzie oko „nie zauważa” wszystkiego. O tym co pomijamy i dlaczego – opowiada Małgorzata Leszczyńska, optyk i optometrysta oraz ekspert Krajowej Rzemieślniczej Izby Optycznej.

Niewidzialny nos

Jak często, nie patrząc w lustro, zauważasz swój nos? Prawdopodobnie… nigdy. Dlaczego, skoro znajduje się tuż przed naszymi oczami?

 – To, że nie zauważamy swojego nosa to żaden defekt struktury naszego narządu zmysłu, a dostosowanie się do codziennego funkcjonowania – komentuje Małgorzata Leszczyńska, optyk i optometrysta oraz ekspert Krajowej Rzemieślniczej Izby Optycznej. – Nos znajduje się 24 godziny na dobę przed naszymi oczami. Gdybyśmy „widzieli” go cały czas, praktycznie nie moglibyśmy koncentrować się na niczym innym, bo to on byłby stale na pierwszym planie. I tak naprawdę oko cały czas rejestruje jego obecność, a to mózg nauczył się ignorować ten widok. Przede wszystkim koncentruje się na dalszym planie, tym samym umożliwiając nam szczegółowe widzenie. Nie bez znaczenia jest tu także fakt, ze naturalnie ludzkie oko jest przystosowane do obserwowania przestrzeni w dali, w dużo mniejszym stopniu bliży – dodaje Małgorzata Leszczyńska.

Niewykorzystana technologia?

Przykład z nosem jest bardzo obrazowy i sugeruje, co jest priorytetem dla naszego wzroku. Istotne jest, aby widzieć jak najwięcej ważnych dla nas, dynamicznych elementów oraz pomijać mniej kluczowe dla percepcji otoczenia obrazy. W dzisiejszych czasach o ograniczaniu przez nasz układ wzrokowy widzianych obrazów często mówi się w kontekście nowoczesnych technologii. Producenci elektroniki prześcigają się w zwiększaniu wyświetlanej ilości klatek na sekundę na naszych telewizorach czy rozdzielczości obrazu, jednak ludzkie oko teoretycznie nie jest w stanie zaobserwować tego wszystkiego.

– To, w jakim stopniu będziemy w stanie obserwować obraz na najnowszym sprzęcie RTV w dużej mierze jest uzależnione od naszej jakości widzenia. Ludzkie oko jest w stanie obserwować 30 klatek na sekundę w rozdzielczości ultra HD, przy tym dostrzegając kolory z zakresu światła widzialnego około 380–740 nm. I faktycznie – większość z klatek obrazu na ekranie, który wyświetla ich więcej, zostanie pominięta przez nasz zmysł. Mówiąc w bardzo prosty sposób, każdy z nas wychwyci inne fragmenty wyświetlanego obrazu, przez co ten wyda się bardziej płynny i oryginalny. Niekiedy wystarczy przysunąć lub odsunąć się od ekranu na kilka centymetrów, aby dostrzec różnicę jakości obrazu. Oczywiście czym lepszy mamy wzrok – tym więcej detali dostrzeżemy. Przy tym wszystkim pamiętajmy jednak o profilaktyce – nawet przed dużymi ekranami o wysokiej rozdzielczości powinniśmy kontrolować czas przebywania przed telewizorem. Większość ekranów opiera się na technologii LED, która (mówiąc w dużym uproszczeniu) przez emisję znacznej ilości światła niebieskiego wpływa niekorzystnie na receptory w gałce ocznej. Blokuje ono wytwarzanie melatoniny, która wpływa na spokojny sen – dodaje Małgorzata Leszczyńska.

Czy oko nas oszuka?

Czasami bywa też tak, że nasze oko dostrzega coś… czego nie ma? Mowa o złudzeniach optycznych. To specyficzne grafiki i rysunki „oszukujące” nasz umysł, który nie zawsze jest w stanie stwierdzić – co dokładnie widzi? Czy ich dostrzeżenie świadczy o złej kondycji naszego widzenia?

– W kontekście złudzeń optycznych dochodzi do ciekawego paradoksu – czym lepsza nasza jakość widzenia tym większa szansa na poddanie się iluzji. To bowiem specyficzne obrazy, które zazwyczaj operują grą cieni czy ułożeniem linii. Nasz umysł głównie na ich podstawie ocenia przestrzeń i głębię w trzech wymiarach, dlatego sprawne operowanie tymi aspektami pozwala wywołać u nas wrażenie iluzji. Złudzenia optyczne to jedyne, co może sprawić, że nasz zdrowy wzrok zauważy coś, czego tak naprawdę nie ma – dodaje Małgorzata Leszczyńska.

Czego nasze oko nie powinno pomijać?

– Jeśli zaczniemy zauważać u siebie problemy z dostrzeżeniem detali widzianego obrazu lub czytanego tekstu, a wcześniej nie mieliśmy z tym problemu, to mogą to być pierwsze oznaki, że nasze oko nie zauważa tego, co powinno. Rozmazywanie lub gubienie ostrości obrazu jest równie niepokojącym sygnałem. Te zaburzenia widzenia mogą świadczyć o tym, że wcześniej nieujawniona wada wzroku właśnie „daje o sobie znać”. Natomiast po 40. roku życia, mogą być to pierwsze oznaki presbiopii. Presbiopia objawia się postępującymi problemami z dostrzeżeniem bliży oraz rozmazywaniem obrazu. Powodem jest osłabienie mięśni gałki ocznej odpowiedzialnych za zmianę kształtu soczewki oraz jej stwardnienie, czy też utrata elastyczności. Co wtedy? W obu przypadkach powinniśmy skierować się do specjalisty. Wizyta w gabinecie profesjonalnego optyka pozwoli nam rozwiać wszelkie wątpliwości. Specjalista przeprowadzi z nami szczegółowy wywiad, który jest konieczny, aby dopasować metodę korekcji. Pamiętajmy, że w większości przypadków te niedogodności możemy skorygować zastosowaniem odpowiednich soczewek okularowych, a tym samym zapewnić komfortowe widzenie w każdej sytuacji – puentuje Małgorzata Leszczyńska.

Więcej informacji na temat wad wzroku, sposobów ich korekcji oraz specjalistycznych badań można znaleźć w filmach edukacyjnych Krajowej Rzemieślniczej Izby Optycznej, zrealizowanych pod merytorycznym patronatem Wydziału Fizyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, z udziałem optyków, optometrystów i okulistów. Materiały dostępne są pod adresem: https://www.krio.org.pl/filmy-edukacyjne